Interview Christiaan van Heijst - Piloot met een camera
In zijn vroegste jeugd vloog Christiaan van Heijst met zijn ouders van Amsterdam naar Washington DC, over Groenland. De vliegtuigreis -los van de grond, het uitzicht- maakte een onuitwisbare indruk en zou de toon zetten voor zijn verdere leven. Christiaan van Heijst (1983) werd piloot en fotograaf en is nu internationaal bekend. Zijn eerste zweefvlieglessen betaalde hij als jongen onder meer van krantenwijken, de fotografie maakte hij zich eigen als autodidact. Vooraanstaande media zoals Times en National Geographic publiceren nu zijn werk, dat ook getoond is op binnen- en buitenlandse televisie. Zijn fotoboek ‘Cargopilot’ won vooraanstaande prijzen, waaronder International Photography Awards (IPA, 2019).
Sindsdien is Van Heijsts fotografie voor hem een tweede carrière geworden. De piloot, die Boeing 747 vrachttoestellen vliegt, presenteert zijn strak grafische foto’s ook als Fine Art en zegt: ‘Al sinds mijn eerste vluchten voelde ik de sterke drang om de uitzichten en belevenissen vast te leggen.’ Hoog op de bok in de cockpit is het uitzicht weergaloos. ‘Met unieke perspectieven die veranderen met de minuut en nooit meer terugkomen. Vormen en schaduwen van licht, constant in beweging. Letterlijk een wereld die verborgen is voor het zicht, behalve voor die paar bevoorrechte mensen hoog boven de wolken, ver van de aarde.’
Waar houdt reportagefotografie van een piloot op en begint Fine Art?
Die vraag zal altijd tot discussie leiden, want voor Fine Art is geen vaste definitie. Voor mij is het een expressie die de wereld laat zien op een manier die we niet eerder hebben gezien, en aanzet tot nadenken. Dit houdt voor mij in dat ik de wereld toon zoals ik die ervaar in mijn bevoorrechte positie als piloot. De ongekende uitzichten vanuit de stratosfeer, maar ook de unieke perspectieven op de technologie die mij daar kan brengen: het vliegtuig zelf. Dit perspectief doet reflecteren over de schoonheid van onze planeet. Met foto’s vanaf de grond probeer ik datzelfde gevoel op te wekken - de verwondering over hoe mooi onze wereld is, en hoe er in een schaduwspel of simpele compositie soms iets nieuws kan worden ontdekt dat meer inzicht geeft.
Ik denk dat reportagefotografie en Fine Art heel goed kunnen samenwerken. Reportagefotografie kan bepaalde situaties vastleggen voor ze voor altijd zullen verdwijnen. Sommige fotografen maken krachtige reportages die een harde waarheid laten zien. Dat kan samengaan met een diepere boodschap. Bij Fine Art kan de maker ook een dieper en overkoepelend thema of gevoel doorgeven. Dat hoeft niet per se, maar ik merk dat die zingeving in mijn eigen werk een belangrijke rol speelt. Ik post mijn foto’s vaak op sociale media, soms samen met korte teksten die hopelijk aanzetten tot wat meer doordenken. Veel mensen blijken dit te waarderen, want zulke gedachten herkennen ze.
Hoe werk je, met je fotografie?
De foto's neem ik tijdens de vlucht. Ik focus vooral op de technische kant van het fotograferen. Thuis zet ik alles op de harde schijf. Pas wanneer ik uitgerust ben en mentaal 'ruimte' heb ga ik eens door de digitale bestanden heen. Vaak zie ik dan in een oogopslag de beste versies en momenten die ik verder ga bewerken. Soms dagen na de vlucht, soms maanden later. Intercontinentaal vliegen vergt heel veel energie en een hoop gepuzzel om het beperkte sociale leven te combineren met mijn vlieg-schema en dan ook nog creatief te zijn.
Was ‘kunst’ normaal vroeger thuis, of een eigen ontdekking?
Kunst op zich was geen thema in mijn jeugd, maar lezen, muziek, alternatieve TV, kritisch denken en creativiteit wél. Gaandeweg kreeg ik zelf meer interesse in verschillende soorten kunst en andere creatieve uitingen van het bewustzijn. Voor mij is kunst een expressie van het onderbewuste en onze geest, iets wat losstaat van jeugd en omgeving, maar een manier om onze diepere emoties te delen. Bij de een is dat jong aanwezig, bij de ander ontluikt dat later.
Hopper speelt een rol in je werk. Zijn er meer kunstenaars die je inspireren?
Meestal haal ik mijn inspiratie uit boeken, muziek en films. Bij films let ik vooral op composities en gebruik van licht. Ik geniet uiteraard van het werk van andere fotografen, maar ik zie ‘fotografie’ in mijn leven meer als een middel en niet als doel op zich. Voor mij inspireren schilders die licht weten te gebruiken om emoties en sferen te benadrukken. Ik vind Hopper een absoluut genie. De nostalgie in zijn composities en lichtgebruik roept vragen op, en benadrukt een existentiële eenzaamheid op een ongeëvenaarde manier.
Ik heb een van zijn beroemdste schilderijen ‘Nighthawks’ een moderner ‘Cargo pilot’ tintje gegeven, door op de achtergrond een 747-vrachtvliegtuig in zetten en de twee mannen aan de bar in een pilotenuniform te steken. Het benadrukt het soms eenzame en geïsoleerde bestaan van een vrachtvlieger, wat ik zelf ook zo ervaar. Mijn versie is een eerbetoon aan en knipoog naar Hopper. Nico Peeters inspireert mij ook, door zijn bijna fotorealistische schilderijen van industriële-, maritieme- en luchtvaartscenes met een sfeer van onnavolgbare nostalgie en weemoed. Heel krachtig.
Je bent autodidact als fotograaf. Hoe zien andere fotografen je werk?
Door galeriehouders en beroepsfotografen ben ik in het verleden letterlijk uitgelachen: sommigen weigerden mij zelfs aan te kijken of te woord te staan bij gelegenheden toen ze hoorden dat ik 'de piloot met een camera' was. Alsof een piloot per definitie niets kan begrijpen van fotografie. Prima, ik volg gewoon mijn intuïtie en ik merk dat 'het wereldje' inmiddels een beetje begint bij te draaien. Ik win prijzen en volg altijd mijn hart en ziel, in het bijzonder in mijn creatieve carrière.
Ik heb mezelf bijna alles aangeleerd, vooral uit noodzaak. Fotografie vanuit de cockpit is een bijzonder gespecialiseerde techniek die ik zelf heb moeten 'uitvinden' en waar veel andere piloten inmiddels naar vragen. Zo heb je te maken met dikke gelaagde ramen en extreme uitersten in licht-condities waar een camera niet makkelijk mee om kan gaan. Laatst hoorde ik dat de Nederlandse Fotovakschool een paar foto’s van mij gebruikt als voorbeeld van belichting en compositie. Een groot compliment. Lang verhaal kort: een officiële opleiding zegt niets over creativiteit of het werk van een fotograaf. Consistent kwaliteit en inhoud leveren des te meer.
Ik zeg: stel ambitieuze doelen, werk daar naartoe en trek je niets aan van wat anderen vinden. Iedereen vond het ooit lachwekkend toen ik zei dat ik 747 Captain wilde worden. Maar dat ben ik wel geworden. The sky is NOT the limit.
